Testament voor het digitale leven

© CIDimport

Steeds vaker krijgen we te maken met digitale nalatenschappen. Grote vraag: hoe handel je zoiets af? Waar een vraag is, ontstaat een aanbod. En dus zijn tal van bedrijven in dit gat in de markt gesprongen. Zo bestaat er zoiets als Digizeker (www.digizeker.nl), een dienst die cliënten de mogelijkheid biedt inloggegevens voor websites, sociale netwerken en virtuele bezittingen op te slaan bij de notaris. Wanneer de cliënt overlijdt, draagt de notaris deze gegevens over aan erfgenamen waardoor media toegankelijk blijven en indien gewenst te verwijderen zijn. Hetzelfde geldt voor (online opgeslagen) mailadressen binnen bijvoorbeeld Windows Live, Gmail of Yahoo!.

Ook virtuele bezittingen in Second Life, World of Warcraft of het Habbo Hotel – die bij overlijden vaak verloren gaan – en zelfs speelcredits in online games zijn te registreren via Digizeker en over te dragen aan de erfgenamen. Andere vergelijkbare diensten zijn Legacy Locker (waar klanten hun wachtwoorden voor belangrijke online accounts opslaan en na hun overlijden laten doorgeven aan een toegewezen persoon, www.legacylocker.com) en DataInherit (idem, www.datainherit.com). Van een andere orde is Ziggur (www.ziggur.nl), waarbij een gebruiker een account (!) opent en daarin laat vastleggen welke bestemming zijn online spullen krijgen. Verderop leest u meer over Ziggur.

Netwerkprofiel opheffenAls iemand niet opkijkt van al die commerciële activiteiten, dan is het wel Palko Benedek (53), als notaris en erfrechtexpert verbonden aan Notaris.com. “Internet en onze aanwezigheid daarop zal steeds meer onderdeel van mijn werk worden. Het is een notariële taak betrokkenen te informeren over wat hen bij overlijden te wachten staat en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. In dat licht wijs ik hen dus ook op hun online leven. We staan wat betreft aan het randje van wat er allemaal gaat beginnen.” Benedek herhaalt met klem dat iedereen moet begrijpen dat je je familie niet kunt opzadelen met allerlei verplichtingen, en dus ook niet met netwerkprofielen die beheerd of losgekoppeld moeten worden.Naast deze accounts kunnen nabestaanden overigens ook te maken krijgen met digitale nalatenschap van een andere aard. Hoewel het vaak om bedragen gaat die zo laag zijn dat erover procederen de moeite niet waard is, wijst Benedek op digitale bezittingen die zich nog in online gemeenschappen kunnen bevinden. Hij bevestigt dat de rechten daarover ook in de nalatenschap vallen, ofwel het tegoed komt bij de erven terecht. Ook een domeinnaam is overdraagbaar en is daarmee ook te verwerken in een testament. Benedek wijst ook op een ander, meer emotioneel aspect: “Waar je ook niet snel aan denkt, is dat iemands online leven ook om verrassende redenen pijnlijk kan zijn.Stel dat jij als getrouwde partner een profiel op een datingsite hebt, waar jij je profileert als energieke single? En wat te denken van alle mail van de overledene? Dan duiken nabestaanden opeens in andermans communicatie. Dat is niet alleen privacygevoelig voor de overledene, maar misschien nog wel meer voor de ‘gesprekspartners’ die allicht nog in leven zijn.” Overigens vindt de erfrechtexpert het weer te ver gaan om de bestemming van bestaande mail in iemands mailbox ook notarieel te regelen. “Je moet die mail gewoon zien als brieven die in de la liggen en wel of niet gevonden worden. Die worden ook niet vertrouwelijk afgegeven of behandeld.”Getagd na je dood?Wel vindt hij het van groot belang je profielen ergens te onder te brengen op een manier die betrouwbaar is. Dat belang wordt volgens hem enorm onderschat. “We doen maar wat op internet en strooien daar van alles rond. De houding is toch een beetje van ‘dat valt wel mee, wat maakt het uit?’ Het is spectaculair hoe zich dat onderdeel maakt van de maatschappij, terwijl bijzonder weinig mensen zich daar echt zorgen over maken. Na je overlijden wil je toch niet alsnog getagd worden op een of andere foto in een netwerk, waarna anderen weer met je gelinkt willen worden? “Let wel, als erfgenamen jou na je overlijden bijvoorbeeld moeten onthyven, dan valt dat nog niet mee. Een mailtje naar Hyves volstaat natuurlijk niet, daar reageren ze niet eens op, dat kan wel een morbide grap zijn die iedereen kan uithalen. En dat kan dan een hele emotionele kwestie voor de nabestaanden worden. Ja, zo zie je maar, het heeft een maatschappelijke relevantie om aandacht aan deze kwestie te besteden.”Virtueel voortlevenEma Wilhelmus (54) werkt als uitvaartconsulent voor Yarden. Zij verzorgt de voorlichting over de uitvaart en over de mogelijkheden rondom begraven en cremeren. Belangstellenden maken dat kenbaar, waarna zij een huisbezoek aflegt. In gesprekken die zij voert met allerlei personen, onder wie ook senioren, komen steeds vaker vragen naar voren over profielen op internet en of daar ook iets voor geregeld moet worden. Wilhelmus constateert vooral een grote belangstelling van dertigers en veertigers. Ze verwacht dat die interesse zich ‘als een olievlek’ zal uitbreiden.Ook jongeren die veel met internet bezig zijn, willen meer weten over de mogelijkheden. De uitvaartconsulent legt uit dat hun ouders vaak niets weten over hun virtuele leven, wat ze daar allemaal uitspoken en hoe je toegang krijgt via passwords. Juist daarom willen ze via een andere weg iets regelen. “Mijn laatste gesprek was met een vrouw, een single van in de veertig, die heel actief is op Hyves en Linked-In. Haar moeder is tachtig jaar en weet niets van internet. Deze vrouw heeft dus geen zin om haar moeder daarmee lastig te vallen. Omdat ze het vervelend vindt dat haar accounts bij haar overlijden gewoon blijven staan, wil zij een soort afscheidsbrief, een gedicht laten plaatsen.”Over het algemeen vinden haar klanten het een naar idee dat ze blijven voortleven in een virtuele wereld. Sommigen overwegen een in memoriam. “Hun profielen hoeven er niet per se afgehaald te worden, maar ze willen wel dat hun vrienden, relaties en connecties op de hoogte worden gebracht van hun ontslapen. Het lijkt hen vervelend dat bekenden pas later begrijpen dat de persoon in kwestie er niet meer is. Zoiets kan natuurlijk een ontzettend schokkende ervaring zijn. Welk advies ik dan geef? Als er geen nabestaande is die een en ander kan regelen, dan adviseer ik ze om naar de notaris te gaan.”

Ziggur

Een even opvallende als recente dienst luistert naar de naam Ziggur, opgezet vanuit de gedachte dat je met één account moet kunnen vastleggen wat er met al je online profielen gebeurt als je er zelf niet meer bent. Bedenker van het product is Gerrit-Jan Bloem (46): “Ja, ik heb zelf ook een vervelende ervaring meegemaakt. Mijn collega is tijdens een skivakantie verongelukt. Wie hem zelfs dagen na het tragische ongeval mailde, kreeg een out of office-reply, waarin iets dergelijks als ‘ik ben tot die en die datum afwezig, want ik ben aan het skiën’.” De ervaring was niet dé aanleiding om Ziggur te starten, maar deed Bloem wel realiseren dat zoiets eigenlijk niet zou moeten gebeuren. Bloem: “Dergelijke diensten zijn in twee groepen te verdelen: een kluis die na je overlijden voor nabestaanden opengaan en diensten als de onze. Ziggur is een plek waar je bij leven kan zeggen wat er na je overlijden met je digitale spullen moet gebeuren. Daarbij richten we ons in eerste instantie alleen op sociale media. Het gaat dus niet alleen om het verwijderen van je accounts, maar dat jij ze volgens jouw draaiboek een bestemming geeft.”

Écht overleden

Op vraag hoe Ziggur weet dat een klant is overleden, legt Bloem uit dat nabestaanden daarvoor een formulier op de site invullen. Ook kunnen we de destijds door de overledenen opgevoerde vertrouwenspersonen mailen. Verder is het aan notarissen, verzekeraars, werkgevers en begrafenisondernemers om contact met Ziggur op te nemen. Als dat laatste gebeurt, kun je er honderd procent van uitgaan dat de klant ook  daadwerkelijk overleden is. “Als iemand wegvalt, dan horen wij dat graag zo snel mogelijk. Omdat wij ons daarin geen fout kunnen permitteren, gaan we dus ook natuurlijk niet na een telefoontje met iemands accounts aan de slag. Wat dat betreft hanteren we het Telegraaf-beleid: daar kun je als vriend van een overledene niet eerder een rouwadvertentie plaatsen dan de naaste familie.” Afhankelijk van de wensen van de overledene heeft Ziggur een paar dagen nodig om deze uit te voeren.

Dat is volgens Bloem een redelijke termijn. Hij haalt het voorbeeld aan van Paul de Leeuw aan, die met twitteren stopte, maar zoveel followers had, dat het toch nog anderhalve dag geduurd heeft voordat zijn account ook echt gesloten was. Bloem: “Aan de andere kant… Herinner je je dat meisje dat verdween en bleek te zijn vermoord door haar buurman, die politieagent was? Ik kan me niet voorstellen dat dat meisje geen Hyves-account had. Maar op het moment dat duidelijk werd dat het meisje overleden was, was haar account op Hyves opeens weg. Wie doet dat?” Ziggur vraagt haar klanten overigens niet om hun gebruikersnamen en wachtwoorden, maar om hun mailadres. Vanuit dat mailadres communiceert zij met de bedrijven achter de sociale netwerken, maar doet ze zich na iemands overlijden niet voor als die persoon. Dat is zelfs verboden. “We stappen bijvoorbeeld naar Hyves en laten haar weten dat een van haar leden is overleden. Wij zijn dus gebonden aan de netwerken zelf. Je wensen reiken zover als een bepaald netwerk toelaat. Wij verwijderen het profiel ook niet, dat doet Hyves. Wij zijn slechts de trigger.”

In memoriam

Volgens Bloem zijn er nog geen sociale netwerken waar je kunt laten weten wat er bij je overlijden met je account moet gebeuren. “Dat is ook een probleem, het is netwerkafhankelijk. En dan bedoel ik dat er bij de sociale netwerken nog geen eenduidigheid bestaat. Facebook levert een service in de vorm van een soort in memoriam-pagina. En als wij Yahoo! bijvoorbeeld laten weten dat er iemand is overleden, dan gooit Yahoo! het account van die persoon dicht. Maar als een lid van Windows Live overlijdt, dan krijgen  nabestaanden keurig een dvd’tje met daarop alle mail van de overledene.” Bloem verwacht dat de discussie over digitale nalatenschap een duidelijke vorm gaat krijgen, net zoals met de discussie over privacy is gebeurd. “In de toekomst hebben we met z’n allen vastgelegd wat er standaard gebeurt het onze online spullen mochten we er niet meer zijn.” Een standaardaccount bij Ziggur is gratis. De kosten voor een Ziggur Plus-account bedragen € 19,90 per jaar, of eenmalig € 199,–.

Dit artikel komt uit Computer Idee nummer 25 jaargang 2010.