Slim, dat netwerk!
Wie op zoek gaat naar een systeem om zijn huis te automatiseren of bepaalde zaken in het huishouden comfortabel te integreren, loopt ongetwijfeld tegen de termen smart en domotica aan. Twee woorden voor twee verschillende zaken? Of zijn ze hetzelfde? En wat heeft uw netwerk ermee te maken?
Als we even heel kort door de bocht gaan, zit er geen verschil in domotica en smart. Heel eenvoudig uitgelegd: domotica is de overkoepelende term. De naam staat namelijk voor domus robotica, of ook wel: het geautomatiseerde huis. En in feite biedt een smart-systeem dat ook.
Toch zitten er wel verschillen in aanpak. Smart gebruikt als basis het computernetwerk thuis. De router is het centrum, met daar omheen allemaal aangesloten apparaten. Daarbij gaat het bij smart met name om zelf configurerende en –installerende netwerkproducten.
Een smart-tv is hier een mooi voorbeeld van. Als u ‘m met een kabel koppelt aan het netwerk, lokt dat een keten van reacties uit. De tv laat via het netwerk weten dat-ie aanwezig is. Vervolgens stuurt de router terug dat de tv een bepaald ip-adres mag gebruiken, aangevuld met de route naar internet (onder meer de gateway en dns-server).
Na het verwerken van die adresgegevens, is de tv verbonden met uw netwerk. Nu stuurt het toestel uit dat hij een media-apparaat is dat films, foto en muziek kan weergeven (dit valt binnen de dlna-standaard). Als u een redelijk moderne nas in huis hebt staan met een mediaserver, dan zal die de tv ‘antwoorden’ dat hij een mooie bibliotheek heeft met films en muziek. De tv geeft deze vervolgens automatisch weer in de lijst weer van mediaservers. U hoeft dan alleen maar op deze bibliotheek te drukken om media te kunnen afspelen.
Kortom, in een ‘smart’-situatie vertellen apparaten in een netwerk wie ze zijn en wat ze kunnen (Hoi, ik ben een tv, ik kan verbinden met internet en ik kan allerlei media afspelen). Andere apparaten kunnen gebruikmaken van deze informatie en eventueel een koppeling leggen.
Installeren
Smart-netwerkapparaten installeren zichzelf doorgaans op basis van UPnP: Universal Plug and Play. Dankzij dit slimme protocol is het nu vrij eenvoudig om bijvoorbeeld een smart-tv of een ip-camera aan te sluiten: u zorgt voor stroom en een netwerkkabel en het product doet de rest. Het eigenlijke proces is gecompliceerder, maar over die finesses leest u in een van de volgende afleveringen.
Domotica
Domotica kennen we vooral van de mooie aanraakschermen aan de muur die alles kunnen bedienen.
Domotica kan een deel van het computernetwerk gebruiken. Bijvoorbeeld om streaming-data overheen te versturen. De aansturende pakketten gaan veelal over een eigen netwerk of een bussysteem. Een bekend systeem is KNX. Omdat bij Domotica veelal heel wat hardware nodig is en er ook nog software bij komt kijken – bijvoorbeeld voor de bediening – kan dit aardig in de papieren lopen.
Er zijn ook andersoortige systemen beschikbaar. Een beetje een schemergebied is het draadloze Z-Wave of Zigbee. Dit zijn systemen die wel op uw router aangesloten worden, maar een eigen netwerk opzetten. Veelal met een 2,4 GHz draadloos netwerksignaal én een eigen netwerk ernaast voor controle-data.
Het voordeel van domotica in het algemeen, en tevens Zigbee of Z-Wave, in vergelijking met bijvoorbeeld Klik aan Klik uit, is dat deze systemen een zogenoemd retoursignaal geven, waardoor u weet of een opdracht ook daadwerkelijk is uitgevoerd. Daarbij kan het systeem ook controles uitvoeren, zoals batterijstatus of temperatuurmetingen. Bij het RF-systeem (Radio Frequency) van Klik aan Klik uit is dat niet het geval.
Gebruik het lichtnet!
DigitalSTROM gebuikt heel slim het bestaande lichtnet om een netwerk op te bouwen.
Alle huizen zijn voorzien van een lichtnet. Daaraan gekoppeld zijn stopcontacten waar u weer apparaten op kunt aansluiten. Nu is het een trend om dit lichtnet ook te gebruiken als netwerk. Immers: u hebt de voordelen van een bedraad netwerk zonder dat u nog extra kabels hoeft te leggen.
Zowel de traditionele domotica als fabrikanten van netwerkproducten voor computernetwerken zijn in deze technologie gedoken. Binnen de domotica is een bekende fabrikant digitalSTROM. Deze fabrikant maakt een soort legoblokjes – of kroonsteentjes – waar een chip verwerkt zit. Via een schakelsysteem zijn deze blokjes aan te sturen, waardoor u talloze zaken kunt automatiseren.
Binnen de computernetwerken is er de zogenoemde homeplug. Of officieel: PLC. Power Line Communication. Uitvinder van deze technologie is Devolo. Inmiddels is er een standaard waaraan fabrikanten zich kunnen houden. Deze standaard heet Homeplug en heeft nu een paar versies voor diverse doeleinden: 1.0, AV (sneller), AV2 (weer sneller), Green PHY (voor smart grid) en BPL.
Duurder
Hoewel de meeste domotica-systemen fors duurder zijn, zijn er ook uitzonderingen. Fibaro en het systeem op de foto: E-domotica.
Mede door de extra netwerken is een domotica-systeem duurder in aanschaf dan een gemiddeld smartsysteem. Er komt bij domotica namelijk meer bij kijken dan extra bedrading. Denk aan bijbehorende schakelsystemen die nog in de meterkast en bij de producten komen. Deze schakelsystemen zijn het hart of de hersenen van het domotica-systeem. Bij smart is dat simpelweg uw router en de app.
Daarbij moeten apparaten veelal ook geschikt zijn voor domotica-toepassingen. Mede doordat apparaten geschakeld en geregeld zijn via het bussysteem. Die aansluiting op het domotica-systeem kan bijvoorbeeld via een seriële poort of in sommige gevallen via een extra kastje. Bijvoorbeeld bij de aansturing van licht, een beamerscherm of gordijnen.
Voordelen
Er zijn natuurlijk wel voordelen verbonden aan een domotica-systeem. Zo is het mogelijk een geheel huis te automatiseren en werkelijk alles aan elkaar te koppelen. En alles is ook te controleren met een retoursignaal. Dat is mede te danken aan het aparte bussysteem en de breed beschikbare schakelmaterialen. Daarbij bestaat domotica al langer en zijn er veel problemen opgelost. Wilt u dus een coherente bedieningservaring en werkelijk alles automatiseren en laten samenwerken, dan kunt u bijna niet om een écht domotica-systeem heen.
Bekende fabrikanten van dit soort systemen zijn Control4, Crestron, AMX en bijvoorbeeld Fibaro en digitalSTROM. Iets goedkoper en wat beperkter zijn het Nederlandse HomeWizzard en E-Domotica.
Down to earth
Prachtig natuurlijk: een koppeling tussen uw auto en uw huis. Nest kan het samen met Mercedes. Slim!
Wie simpelweg wat zaken wil automatiseren, kan ook prima met een modern netwerksysteem uit de voeten. Smart biedt vele mogelijkheden. En steeds meer fabrikanten komen met slimme apparaatjes. Kijk maar eens naar de energiemarkt. Die hebben Toon, Nest, E-manager, E-thermostaat en nog veel meer. En dat aanbod blijft groeien.
Deze meters kunnen soms ook samenwerken met andere smart-apparaten, waardoor op een gemakkelijke manier het energieverbruik in te zien is én te regelen. Want zo komt u er ook direct achter wat de eventuele boosdoeners zijn van uw hoge rekening.
Een andere markt die in rap tempo ontwikkelingen doorvoert is verlichting of comfort in het algemeen. Want ook thermostaten worden slimmer. Niet alleen kunnen nieuwe thermostaten zelf leren – denk aan Nest – maar ze zijn vaak ook te bedienen vanaf afstand via een app.
Daarbij kunnen sommige systemen samenwerken met de rest van het huis of zelfs de auto. Mercedes gaat bijvoorbeeld samenwerken met Nest. Staat u in de file, dan zal de thermostaat – indien gewenst – het opwarmen even uitstellen. En mocht u verlichting hebben van Philips Hue, dan kunnen ook de lampen uitblijven. Kijk, dat is nog eens slim!
Samenvattend
Een schoolvoorbeeld van ‘smart’: de smart-tv. Tegenwoordig vaak de centrale plek om te streamen.
Als we even alles samenvatten, kunnen we vaststellen dat domotica en smart niet zoveel van elkaar verschillen. Domotica is meer een overkoepelende term. Binnen de traditionele domotica gebruikt men nu nog veelal bussystemen. Een netwerk naast uw netwerk. En met het bijbehorende schakelmateriaal loopt de rekening vaak flink op. Let wel: er zijn goedkopere systemen en het lijkt erop dat de markt voor deze betaalbaardere systemen – Fibaro bijvoorbeeld – open aan het breken is. Het voordeel van zo’n domotica-systeem is een zeer prettige bediening en de mogelijkheid werkelijk alles aan elkaar te koppelen.
Bij smart is een apart netwerk en schakelmateriaal niet nodig. Smart is echter nog niet zo ver dat alles perfect samenwerkt. En uw thuisnetwerk moet heel goed op orde zijn. Neemt niet weg dat we al een heel eind zijn en dat er heel veel mogelijk is!
Bussystemen
Domotica werkt veelal met bussystemen. Bussystemen worden veel toegepast. Een voorbeeld is ook de automotive-industrie. Daar heet het vaak CAN-bus. Dat is een variant op een bussysteem dat weer beter tegen elektromagnetische straling kan. Dat is in huizen niet echt nodig.
Het bussysteem van KNX – één van de grotere partijen – is een serieel systeem dat bestaat uit twee aders. Via de bus zijn apparaten binnen de installatie aan te sturen. Veelal gaat het om aan en uit of andere eenvoudige opdrachten.
Bij Domotica is ook niet veel meer nodig. Immers: u zet de verlichting aan, stuurt zonnewering aan of controleert bijvoorbeeld de verwarming.
Om een bussysteem werkend te krijgen, is ook controle apparatuur nodig. Veelal gaat het om sensors en schakel- en sturingsmateriaal. Soms zit er ook een soort centraal brein in het systeem.
Nu mensen ook audio en video willen streamen via een geautomatiseerd systeem zien we steeds meer hybridesystemen; een bussysteem naast een ip-netwerk. Dit omdat een bussysteem simpelweg niet genoeg bandbreedte biedt voor audio- en videodistributie.
Drie soorten systemen
Als u heel grof naar de automatiseringsmarkt kijkt, zijn er drie soorten systemen. Er zijn apparaten die u standalone kunt bedienen met een smartphone of afstandsbediening. Dat is leuk, maar natuurlijk niet écht slim.
Dan zijn er ecosystemen van fabrikanten. Bijvoorbeeld de Samsung SmartThings. Hoewel die ook wel met bepaalde andere apparaten kan werken – Samsung meldt dat het compleet open is – is het eigenlijk de bedoeling dat alles van Samsung is. Dan werkt het optimaal.
Dan zijn er ook nog universele systemen. Apparaten en protocollen die met alles kunnen samenwerken. KNX is een bussysteem dat industriebreed – meer dan 350 fabrikanten – gebruikt wordt. dlna is ook een universele standaard. In dit geval voor muziek en video. Deze standaard is door meer dan 225 fabrikanten geadopteerd.