Stemmen met potlood: Hoe veilig is die stemcomputer nou?

© CIDimport

Stemmen met potlood: Hoe veilig is die stemcomputer nou?

Geplaatst: 6 april 2016 - 12:18

Aangepast: 26 augustus 2022 - 20:13

Redactie ID.nl

Als je straks in dat stemhokje staat om te kiezen voor of tegen het Oekraïne-akkoord moet je dat ouderwets met potlood op papier doen. Kan dat niet wat moderner? Waar blijft die stemcomputer eigenlijk, en is het nou wel veilig om die te gebruiken? Dat zochten we uit!

De VVD heeft een wetsvoorstel ingediend om de stemcomputer opnieuw in te voeren. In 2017 hoopt de eerste experimenten met stemcomputers te starten. Tot die tijd blijven we stemmen met het potlood en papieren stembiljet. Het is echter nog niet zo lang geleden dat we nog met een computer onze stem uitbrachten in Nederland.

Oude stemcomputers

De oudere stemmers onder ons herinneren zich de vorige stemcomputers nog wel, waarmee in 2006 voor het laatst mee gestemd is. Deze stemcomputers bleken echter onveilig te zijn. Het programma kon al met simpele computerkennis worden aangepast. Hackers konden door een chip te verwisselen de uitslag manipuleren door een speciaal programma te draaien.

In een uitzending van EenVandaag is te zien hoe relatief eenvoudig het is de oude stemcomputers te hacken. Uiteindelijk kwam het tot een rechtszaak waarin de rechter de gebruikte stemcomputers 'niet toelaatbaar' verklaarde. De stem-integriteit en het stemgeheim konden met de computers niet gegarandeerd worden. Sinds de verkiezingen voor het Europese Parlement in 2009 wordt er daarom weer met een rood potlood gestemd.

Stemcomputer 2.0?

Het gaat nu om een andere stemcomputer dan tien jaar geleden

In het nieuwe wetsvoorstel wordt niet gekeken naar dezelfde stemcomputers uit de jaren 90. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) laat de Commissie van Beek onderzoek doen naar een stemprinter en een mechanische stemmenteller. Je stemt in het hokje op een computer, en het apparaat print vervolgens een biljet met daarop je uitgebrachte stem.


De geprinte biljetten worden verzameld en ingevoerd in een stemmenteller, waar de uitslag van de uitgebrachte stemmen in de betreffende gemeente/stembureau uitkomt. Plasterk noemt dat in zijn brief aan de Tweede Kamer (PDF) "elektronisch stemmen waarbij het papieren biljet (papertrail) leidend is". Het geprinte biljet is het grootste verschil met de oude stemcomputers, waarmee het hele stemproces elektronisch verliep en dus nergens te controleren was of een stem wel echt was ingediend.

Sneller, maar ook goedkoper?

Tweede Kamerlid Joost Taverne van de VVD diende het nieuwe wetsvoorstel in omdat het stemmen met stemcomputers sneller en betrouwbaarder is. Bij vorige verkiezingen zijn er volgens Taverne ruim 20,000 biljetten kwijtgeraakt bij het tellen. Dat zou met een mechanische stemmenteller niet meer gebeuren. Daarnaast is een mechanische teller sneller dan een handmatige telling, waardoor de uitslag eerder op de avond bekend is.
 

Het is nog lang niet duidelijk hoe het nieuwe systeem er uiteindelijk komt te zien

Toch is er nog veel onduidelijk over hoe het systeem eruit gaat zien, en wat het moet gaan kosten. De Commissie van Beek schrijft in haar rapport dat er een investering van naar schatting 150 tot 200 miljoen euro nodig is om de stemcomputers aan te schaffen, maar Taverne benadrukt dat er in dit stadium geen definitieve bedragen genoemd kunnen worden. Uit de experimenten moet blijken hoeveel de aanschaf van de computers gaat kosten en of het inderdaad goedkoper is dan stemmen met potlood en papier.

Papieren biljetten

Ondanks de voordelen zijn er nog steeds veel critici tegen de stemcomputer. Eén van hen is Lucas Kruijswijk. Hij was in het verleden betrokken bij de actiegroep ‘Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet', die er onder leiding van hacker Rop Gonggrijp voor zorgde dat de stemcomputers destijds werden afgeschaft. Kruijswijk verzette zich vorig jaar ook hevig tegen de 'stemfie', een selfie in het stemlokaal wat een hype werd op sociale media.

"Een stemcomputer met een papertrail is in principe een aanvaardbare oplossing", vertelt hij aan Computer Idee. De uitvoering ervan is echter belangrijk, want zowel de computers als de papieren biljetten gecontroleerd worden tijdens verkiezingen.

Stemmen met potlood: Hoe veilig is die stemcomputer nou?-16024506

© CIDimport



Burgers kunnen dat uiteraard ook zelf, aangezien zij op het biljet kunnen controleren wat zij gestemd hebben. Mocht de stemprinter dus gemanipuleerd zijn, dan valt dat direct op als er iets anders wordt geprint dan de uitgebrachte stem. De stemintegriteit is daardoor een stuk veiliger.

Stemgeheim

Een stem mag niet te herleiden zijn naar de persoon

Een ander belangrijk element in het stemproces is het stemgeheim: een stem mag nooit te herleiden zijn naar degene die hem heeft uitgebracht. Het probleem met de oude stemcomputers was dat deze af te luisteren waren en daarmee het stemgeheim in gevaar gebracht kon worden.

Kamerlid Taverne erkent dit gevaar en zegt naar het advies van de comissie van Beek te luisteren. De commissie doet in haar rapport aanbevelingen voor de juiste beveiliging van de machines. Belangrijker is echter dat de printers niet verbonden zijn met een netwerk, waardoor stemmen moeilijker af te luisteren zijn.

Waterdicht

Ongeacht de beveiliging is de stemcomputer geen waterdicht systeem, maar dat is stemmen met papier en potlood ook niet. Ook daar kunnen telfouten worden gemaakt, en iemand die kwade bedoelingen heeft kan het tellen zelf saboteren. Kruijswijk merkt wel op dat stemcomputers kunnen uitvallen en dat er dan niet gestemd kan worden. Dat is met papier en potlood natuurlijk geen groot risico...

De weg is lang

Het gaat nog wel even duren voor de stemcomputer er is.. Het wetsvoorstel moet eerst nog aangenomen worden, de computers moeten een definitieve vorm krijgen en dan moet uit experimenten blijken of het inderdaad wel betrouwbaar en goedkoper is.

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten