Troubleshooten: Wat te doen als uw pc niet meer werkt?
Een computersysteem is een complex samenspel van hardwarecomponenten, systeemsoftware, drivers en applicaties. Leuk als het werkt, frustrerend wanneer het dat niet doet. Doen er zich problemen voor, dan kunt u die het beste zo systematisch mogelijk aanpakken.
Het is niet toevallig dat helpdesks en it-afdelingen in bedrijven de gebruikers om gedetailleerde feedback vragen wanneer die een probleem met hun computer melden. In de symptomen zit namelijk vaak minstens al een deel van de oplossing verscholen en dus is het belangrijk dat u de signalen herkent die een problematisch systeem u nog geeft. Het maakt bijvoorbeeld wel degelijk een verschil of uw pc helemaal geen teken van leven meer geeft, dan wel of er nog beeld te zien is (en zo ja, wat) of geluidssignalen te horen zijn (en zo ja, welke of hoeveel). In dit artikel hebben we precies op basis van dergelijke waarnemingen de mogelijke problemen in een aantal categorieën opgesplitst. Dat laat u toe systematisch te werk te gaan: u hoeft slechts de stappen binnen de toepasselijke categorie te doorlopen. De kans is groot dat u op deze manier snel(ler) de oorzaak – en de oplossing – vindt.
Pc is dood
U schakelt uw computer in, maar die geeft geen enkel teken van leven meer: u hoort geen schijf of ventilatoren draaien, u ziet geen leds oplichten. Helemaal niets dus.
Stroomvoorziening
Het zou zo maar eens kunnen dat de hond of de stofzuiger de stekker uit het stopcontact of uit de computer getrokken heeft, of de knop van de verdeeldoos heeft uitgezet. Of nog, u hebt per abuis de schakelaar aan de achterzijde van uw desktop op 0 (in plaats van 1) hebt gezet – indien althans uw systeem over zo’n schakelaar beschikt.
Interne verbindingen
Het valt ook niet uit te sluiten dat er binnenin de behuizing iets is losgekomen. Zorg dat de computer geheel is uitgeschakeld maar laat het netsnoer verbonden, wacht enkele minuten, aard uzelf (bijvoorbeeld door het metaal tussen de videopoorten aan te raken) en controleer of alle stekkertjes nog stevig op het moederbord zitten. Desnoods raadpleegt u hiervoor de bijhorende handleiding. Ga tevens na of de startknop niet geblokkeerd zit.
Voeding
Het kan natuurlijk ook aan de voeding te wijten zijn. Controleer allereerst of alle nodige connectoren van de voeding (correct) bevestigd zijn. Op PCinside.info vindt u bruikbare informatie over de verschillende connectoren van zo’n voeding. Ziet dat er goed uit, maar krijgt de pc nog altijd geen stroom dan is de voeding wellicht defect. Op deze site wordt u een methode aangereikt om dat te testen, maar het is wellicht veiliger een ‘kruislingse test’ uit te voeren: u sluit een andere voeding op de probleem-pc aan en de probleemvoeding op een andere pc. Doet de eerste het nu wel en de tweede het niet meer, dan weet u zeker dat de voeding inderdaad defect is.
Moederbord
Doet de pc nog altijd niets, dan ziet het er naar uit dat het moederbord de geest heeft gegeven. Deze diagnose laat u toch best eerst bevestigen door de hersteldienst van de leverancier voor u zichzelf op kosten jaagt.
(Alleen) geen beeld
U hoort de ventilatoren en de schijf draaien, u ziet led’s oplichten maar u krijgt helemaal geen beeld door.
Monitor
Een logische eerste verdachte is natuurlijk uw monitor. Bent u zeker dat die van stroom is voorzien en is ingeschakeld? Is de videokabel correct verbonden met de pc en is de juiste signaalbron geselecteerd in het On Screen Menu? Ga na of de monitor het wél goed doet wanneer u die op een andere pc aansluit.
Geluidssignalen
Wanneer u de pc inschakelt, wordt standaard een reeks diagnostische tests uitgevoerd onder de noemer Post (Power On Self Test). Blijken bepaalde tests niet correct te worden uitgevoerd, dan communiceert het systeem dat naar de gebruiker met behulp van zogenoemde ‘beep codes’. Elke bios-fabrikant heeft eigen codes, waarbij de duur van de piepjes en/of de pauzes tussen de geluidssignalen aangeven wat er precies aan de hand is. Raadpleeg in dit geval de handleiding bij het moederbord of google desnoods naar iets als “beep codes” AND . Op sites als Computerhope.com en PChell.com vindt u een overzicht van de meest gebruikelijke beep codes bij diverse bios-fabrikanten.
Zo kan een beep code bijvoorbeeld wijzen op een geheugenprobleem. Probeer het in dit geval eerst door de geheugenreepjes uit de sleuven te halen en die vervolgens weer terug te steken (zodat de clipjes aan de uiteinden zich weer mooi sluiten). Of u laat één reepje zitten en u gaat na of de pc nu wel doorstart. Daarna probeert u het met een ander reepje, tot u de (vermoedelijk) defecte geheugenmodule gevonden hebt. Ook bij een defecte videokaart kan de Post geluidssignalen genereren. Probeer het dan eerst door uw monitor op de geïntegreerde grafische processor aan te sluiten indien uw systeem daarin voorziet. Het kan verder nog aan de processor liggen of aan het moederbord. In dit geval kunt u dat wellicht beter eerst laten diagnosticeren door uw leverancier.
Bios-configuratie
Misschien hebt u of iemand anders aan het bios gesleuteld, bijvoorbeeld in een poging om het systeem te overklokken, met als gevolg dat de pc niet meer doorstart en u zelfs niets meer te zien krijgt. In dit geval zit er weinig anders op dan een harde reset van het bios. Dat doet u gewoonlijk door een jumper te verplaatsen op het moederbord. Raadpleeg hiervoor de handleiding.
Een alternatief is nog dat u de cmos-batterij (vaak is dat een knoopcel-batterij van het type CR2032) gedurende enkele minuten verwijdert, nadat u de stroomkabel hebt uitgetrokken . Houd er wel rekening mee dat zo’n bios-reset de bios-instellingen naar standaardwaarden doet terugvallen, maar uw pc start nu wel en u kunt de gewijzigde instellingen desgewenst nog aanpassen vanuit de bios-setup. Die bereikt u gewoonlijk door het indrukken van een of andere toets(combinatie) bij het opstarten van de pc. Ook dat weet de handleiding van het moederbord u ongetwijfeld te vertellen.
Bios (Post)-foutmeldingen
Er verschijnt een (veelal Engelstalige) foutmelding op het scherm, maar verder komt de pc niet.
Lege batterij
We hadden het al even over de cmos-batterij: die voorziet het bios van stroom zodat die bepaalde belangrijke informatie, zoals de datum, de tijd, systeemwachtwoorden, opstartvolgorde, achi-modus van de sata-controller en andere schijfconfiguraties kan onthouden wanneer de pc is uitgeschakeld. Na enkele jaren gebruik kan het echter gebeuren dat die batterij (nagenoeg) leeg is. In dat geval verschijnt een foutmelding op het scherm – iets als cmos Battery Low en/of cmos Date/Time Not Set. U belandt dan in het setup-venster van het bios waar u de betreffende instellingen kunt corrigeren, maar de kans is groot dat u dezelfde foutmelding weer ziet verschijnen bij een volgende opstart. Er zit dan weinig anders op dan de batterij door een nieuw exemplaar te vervangen (de prijs ligt gewoonlijk in de buurt van 7 euro).
Bootmedium
Krijgt u een foutmelding te zien die erop wijst dat (bepaalde databestanden in) het opstartmedium ontbreekt, dan zou dat best te wijten kunnen zijn aan een foutieve bootvolgorde in de bios-setup. Hier zoekt u dan naar een ingang als ‘boot sequence’ of ‘boot priority’ en stelt u de (juiste) harde schijf als eerste opstartmedium.
Staat die optie correct ingesteld maar blijft u ‘boot errors’ krijgen (zoals BOOTMGR is missing of No operating system found of An error occurred while attempting to read the boot configuration data)? Dan is wellicht de bootsector van de opstartschijf corrupt geraakt, bijvoorbeeld ten gevolge van een fout gelopen partitionering. In dat geval probeert u het als volgt. Start uw systeem op met de installatie-dvd van Windows of met het bijhorende herstelmedium. Nadat u dan taal en toetsenbord heb ingesteld kiest u Uw computer herstellen en volgt u de verdere instructies. Lukt het niet op deze manier, probeer het dan door Problemen oplossen / Geavanceerde opties (Windows 8) of Opties voor systeemherstel (Windows 7) te kiezen en vervolgens de opdrachtprompt te openen. In Windows 7 kunt u het vervolgens proberen met de commando’s bootrec /fixmbr en bootrec /fixboot. In Windows 8 kunt u het commando bcdboot X:\windows /l nl-nl uitvoeren (of met de parameter nl-be voor Vlaanderen). Hiermee reconstrueert u de volledige bootmanager: alle noodzakelijke opstartbestanden worden naar de systeempartitie gekopieerd. Let wel: u dient X: te vervangen door de stationsletter van uw Windows-partitie. Ga er niet zomaar van uit dat dat C: is, ook al is dat de stationsletter bij een normale start. Met een trucje vindt u alsnog de correcte letter. Voer op de opdrachtprompt het commando notepad uit. Via File, Open kunt u dan nagaan welke schijf de map \Windows bevat, waarna u dan X: dan door deze schijfletter vervangt.
Windows start niet goed door
Windows wordt deels geladen, maar start niet of niet helemaal door zodat u ook niet (op de normale manier) met Windows aan de slag kunt.
Hardware (drivers)
Misschien hebt u zeer onlangs een nieuwe hardwarecomponent aan uw systeem toegevoegd en kan Windows niet goed met de geïnstalleerde stuurprogramma’s overweg. In Windows Vista en 7 kunt u de pc dan in het geavanceerde startmenu starten: dat doet u door de F8-toets even ingedrukt te houden terwijl Windows zelf start. Hier vindt u dan de optie Laatst bekende juiste configuratie terug. Die zorgt ervoor dat de informatie in de registersleutel HKLM\System\CurrentControlSet wordt hersteld, wat maakt dat de nieuw geïnstalleerde drivers weer verwijderd worden. Let wel, hiermee verhelpt u geen problemen veroorzaakt door beschadigde of ontbrekende stuurprogramma’s.
Veilige modus
U kunt vanuit ditzelfde startmenu Windows ook in veilige modus starten en van daaruit proberen de nukkige drivers te verwijderen en te vervangen door de juiste, up-to-date drivers. Dat doet u vanuit het Windows Apparaatbeheer (via het commando devmgmt.msc). In Windows 8(.1) kunt u dit startmenu standaard niet langer via F8 oproepen Dit besturingssysteem presenteert u bij detectie van problemen automatisch een scherm waarin u onder meer ook de veilige modus op kunt roepen.
Systeemherstel
Blijven de problemen, dan kunt u een systeemherstel overwegen. Ook dat kunt u vanuit veilige modus uitvoeren. U opent hier de opdrachtprompt, waarna u het commando rstrui.exe uitvoert en de instructies van de wizard volgt . Standaard stelt Windows voor uw systeem te laten terugkeren naar het meest recente herstelpunt, maar u kunt ook een eerder herstelpunt selecteren. Houd er rekening mee dat door deze operatie programma’s, drivers, instellingen en updates worden aangepast naar de toestand van het herstelpunt.
